ز فرش جهان

ز فرش جهان شد چو باغ بهار

هوا پر ز ابر و زمین پر نگار

از ابر اندر آمد به هنگام نم

جهان شد به کردار باغ ارم

---

شاهنامه فردوسی | بخش ۱۲ - ستایش سلطان محمود

---

فرش را به فارسی گستردنی و نهالین و شادورد می گویند شادورد در شاهنامه امده است و نهالین را لرها امروزه به کار می برند ولی نهالی می گویند نازک را تنک و ضخیم را هنگفت می گفته اند

پس چه باید کرد ای اقوام شرق

---

بوریای خود به قالینش مده 
بیذق خود را به فرزینش مده 
... 
قالی از ابریشم تو ساختند 
باز او را پیش تو انداختند 
چشم تو از ظاهرش افسون خورد 
رنگ و آب او ترا از جا برد 
وای آن دریا که موجش کم تپید 
گوهر خود را ز غواصان خرید

---

اقبال لاهوری | متن کامل شعر

آخر این قالی که می‌بافی جوالی می‌کند

---

زاهدا بر ریش چندان اعتمادت فاسد است 
آخر این قالی که می‌بافی جوالی می‌کند
درس دانش ختم کن کایینه‌دار سیم و زر 
زنگی مکروه را ملا جمالی می‌کند

---

بیدل دهلوی | متن کامل غزل

پود را بافتن

---

زکتان و ابریشم و موی قز 
قصب کرد پرمایه دیبا وخز 
بیاموختشان رشتن و تافتن 
به تار اندرون پود را بافتن

---

فردوسی

فرش شاه

یکی جامه افکنده بُد زرّبفت
برش بود و بالاش پنجاه و هفت
به گوهر همه ریشه‌ها بافته
ز بر شوشه زر، بر او تافته
برو کرده پیدا نشان سپهر
ز بهرام و کیوان، ز ماه و ز مهر
ز ناهید و تیر و ز تابنده ماه
پدیدار کرده بد و نیک شاه
هم از هفت کشور بر او بر، نشان
ز دهقان و از رزم گردن‌کشان
بر او بر نشان چل و هشت شاه
پدیدار کرده سر و تاج و گاه
به زر بافته تاج شاهنشهان
چنان جامه هرگز نبد در جهان
به چین در یکی مرد بد بی‌همال
همی بافت آن‌جامه را هفت‌سال
سر سال نو هرمز فرودین
بیامد بر شاه ایران‌زمین
ببرد آن یکی فرش نزدیک شاه
گــران ‌مایگان بـرگشادند راه
بگسترد روز نو آن جامه را
ز شادی جدا کرد بدکامه را

---

از شاهنامه فردوسی که فرش نفیسی در دربار خسروپرویز (شاهنشاه معروف ساسانی یعنی پسر هرمز و نوه انوشیروان) را توصیف می کند و یاد می‌کند که تصویر 48 پادشاه جهان را نشان می‌داده است و آن را هنرمندی در چین طی مدت هفت سال بافته است.

صفات قالی در ادبیات ایران

در اشعار و ادبیات و ضرب المثل هایی که در فرهنگ و ادب فارسی داریم، صفاتی برای قالی ذکر شده است که با استفاده از این صفات و دسته بندی آنها می تواند زوایای مختلف فرش و سیر تحول تاریخی اش را بیشتر مشخص نمود. این صفات شامل:

-          قالی درباری (قالی سلطان)، آنجا که سعدی می گوید:

گر آزاده ای بر زمین خسب و بس        مکن بهر قالی زمین بوس کس

خونت برای قالی سلطان بریختند         ابله چرا نخفتی بر بوریای خویش

-          جنس مواد قالی (پشمی بودن قالی)، صیف فرقانی در نیمه دوم قرن 7 می گوید:

عشقت از شیطان کند انسان را از انسان ملک      آدمی از پشم قالی سازد و از نی بوریا