میرزاCarpet

افسانه ای در باره قالی ترکمن ( در مورد اینکه ترکمن ها چگونه به اسلام روی آوردند )

بین مردم ترکمن افسانه ای هست در باره اینکه زنی سالخورده، قبیله خود را از هلاکت نجات داده است.
در نزدیکی شهر مرو، در منطقه ای صحرایی، طایفه ای کوچک با چهارصد خانوار زندگی می کرده اند. روزی از روزها این شایعه در همه جا پیچید که لشکر بزرگ خلیفه سوم از طریق این روستا به سوی مرو در حرکت است و مردم این روستا اولین مانع بر سر راه آنهاست. مردهای این طایفه با ریش سفیدان قبیله به مشورت نشستند که: چه باید کرد؟
یکی گفت: باید بچه ها، زنها و پیرمردها را به عمق صحرا بفرستیم و خودمان باید تا آخرین قطره خون، با دشمنان بجنگیم.
دیگری گفت: اما تعداد ما در مقابل لشکر امیر خیلی کم است.
و برخی هم گفتند: بهتر آنست که زمین خود را ترک و به دل صحرا بزنیم.
یکی از ریش سفیدان گفت: این کار درستی نیست. اگر وطن نابود شود، به مانند آنست که ماه و خورشید هم نابود شده!
در این لحظه، زنی سپید موی و سالخورده که در آن مجلس نشسته بود، گفت: «شما به جنگ با خلیفه نروید! می خواهم خودم تنها پیش بروم!»
مردها از حرفهای او تعجب کردند ولی گذاشتند تا حرفهایش را بزند. مگر نمی گویند که نزد خدا کار خیر از هزار حرف بالاتر است. زن سالخورده کوشید ریش سفیدان را با حرفهای خود متقاعد سازد. اما ریش سفیدان با سکوتی سنگین، به حرفهای زن گوش داده و چیزی به او نگفتند.
زن رفت. ریش سفیدان بعد از رفتن زن، مجلس خود را ادامه دادند. یکی از آنان گفت: « تا زمانی که نفس می کشیم، زنده ایم و امید در ما زنده است.»
در پایان جلسه، ریش سفیدان تصمیم گرفتند که منادی هایی به شهرها و روستاهای اطراف بفرستند و از همسایگان درخواست کمک نمایند.
آن زن سالخورده به خانه خود برگشت و جلوی دار قالی نشست و بافتن قالی را که چند سالی بود که بافت آن به طول کشیده بود،‌ ادامه داد.
براستی این چه قالی حیرت انگیزی بود که بافت آن، این همه به طول کشیده بود! پیرزن شبها و روزهای زیادی برای بافتن این قالی که نشانه شکوه زندگی بود،‌ زحمت کشید. در آن دوران، زنان هر نقشی را که می خواستند (از جمله انسان، پرندگان ، حیوانات، جویبارها و باغهای قشنگ) را بر روی قالی می بافتند. پیرزن نیز این قالی زیبا را همچون خود زندگی، داشت می بافت. در زمینه اصلی قالی، آن سرزمین زیبا تصویر شده بود: در یک طرف آن، ریش سفیدان استراحت می کردند. بچه ها بازی می کردند. در آسمان بی ابر،‌ خورشید با محبتی سرشار، نور خود را به آن سرزمین می افشاند. در تنورهایی که زنان در آن نان می پختند،‌ زبانة آتش، شادمانه بازی می کرد. در جویبارها آّب شرشر جریان داشت. پرندگان به شیرینی و شگفتی آواز می خواندند. چوپان نی می زد. زنها لباسهای رنگارنگ پوشیده و برای عروسی تدارک می دیدند. اما در طرف دیگر قالی، این سرزمین زیبا، آتش گرفته بود و خورشید در دودی سیاه گم شده است. سربازان دشمن، سوار بر اسب، مردم بی گناه و بی پناه را با نیزه می زنند. کودکی به زمین خورده و گریه می کند. چشمانش به بیکرانه نگاه می کنند و مثل آنست که با ملامت می گوید. برای چی من باید بمیرم؟ آن طرفتر یکی از سربازان، پیرمردی را زجر می دهد، یکی دیگر گیسوان دختر نوجوانی را محکم گرفته و بر زمین کشان کشان می برد. اسب سواران در مقابل نگاه کودکان، بر جنازه های مردم اسب می تازند. رنگ آسمان سیاه و آتشگون شده است. خورشید که سرچشمه روشنایی و زندگی است، عاجز شده و نور آن تیره و گرفته گردیده و آب در جویبارها با خون مخلوط شده است.
آخرین گره قالی زده شده است. زن بلند شد و از آلاچیق بیرون آمد. از دور صدای سم اسبهای لشکر خلیفه شنیده می شود و ابرهای سیاه و مصیبت بار نزدیکتر شده اند. فرصت انتظار به پایان رسید. زن به آلاچیق برگشت. قالی را گرفت و از آلاچیق بیرون آمد. او به آرامی رفت و به بلندترین تپه صحرا رسید. از آنجا به سمتی که صدای سم اسبها را شنیده بود، نگاه کرد. اسب سواران نزدیکتر شدند. خلیفه سوم، خود در جلوی لشکر، سوار بر اسب بود. پیرزن، قالی را زیر سمهای اسب خلیفه پهن کرد. اسب از ترس به خود لرزید.
ـ این چیست؟!
خلیفه به پایین نگاه کرد و روستای آتش گرفته، کودکان، پیرمردها و پیرزنهای کشته شده را دید. مثل این بود که گریه و ناله بی گناهان به گوش خلیفه رسیده است. خلیفه به لرز افتاد. او تصویری از خونریزی و ضجه مردم را دید. خلیفه سر خود را بالا آورد و در مقابل خود در آن طرف قالی، زنی سالخورده و خسته را دید که به تنهایی زیر اشعه داغ آفتاب ایستاده بود.
برای مدتی طولانی، آنها در آن حال ایستادند: در یک طرف قالی، خلیفه سوار بر اسب و پشت سرش هزار اسب سوار و در مقابل آنها زنی زحمتکش، مادری پیر تک و تنها ایستاده بود. در میان آن دو ، یک قطعه قالی، همچون آهنگی غم انگیز که وحشتهای جنگ، مصیبت مردم و زندگی و مرگ را نقل می کرد، گسترده شده بود.
خلیفه برای مدتی طولانی، قالی را نگاه کرده و به فکری عمیق فرو رفت. در دو طرف قالی، سکوتی مطلق برقرار شده است. سرانجام خلیفه به آرامی از اسب پیاده شد. زن سالخورده بی هیچ حرفی با نظر صریح و صادق به خلیفه نگاه می کرد.
خلیفه گفت: «ای مادر! ای مادر زندگی! من منظور تو را فهمیدم! مرد نباید بر علیه ضعیفان وارد جنگ شود. مرا به نزد مردمت راهنمایی کن. به تو قول می دهم که مردم بی گناه را نخواهم کشت! برو و به مردم خودت بگو که شمشیرشان از غلاف بیرون نیاورند. به آنها بگو که از دین خود دست بردارند و به خدای واحد و به دین اسلام ایمان آورند. پس از پذیرفتن دین مبین اسلام ، مردم کشور من با مردم کشور تو برادران مذهبی خواهند شد.»
این افسانه ای بود در باره زنی سالخورده که قبیله خود را از هلاکت نجات داده است. مردم آن منطقه، دین اسلام را پذیرفتند. اما از آن روز به بعد، خلیفه بافتن تصاویر موجودات زنده بر روی قالی را ممنوع کرده و فقط برای بافتن نقوش گوناگون (گؤل) اجازه داده بود. از آن زمان، زنهای ترکمن در قـالی های خود فقط نقوش قرمز رنگ را تصویر می کنـند و هر نقـشی که روی قـالی بافته می شود ، منعکس کننده افکار و آرزوهای دختران، زنان و مادران در باره زندگی و خوشبختی می باشد.

الکساندرا سیدورکینا / ترجمه: گزل تاجیوا / فصلنامه یاپراق / شماره ی31-30 / سال 1384