دختر قالی‌باف

دس و پنجت دطلا دختر قالی‌باف 
عمرجونت بی‌بلا دختر قالی‌باف
می‌بافی نقش و گل و گلال و ماهی 
یکی سرخ یکی بنوش یکی حنایی
تورکرکیت جاونه ق دس و پنج
خین پنجت هوشک بیه وقه کلنجت
 کوک کوگل میزنه دنقش قالی
 تورپاسوداگروق دس هالیت
می‌بافی نقش ب ایی سوارتلمیت
 شون می‌کی زلفش وادم کرکیت

---

شعر از غلامرضا سبز علی | شماره 5 و 6 دوماهنامه طره

---

 ترجمۀ فارسی
دست و پنجۀ دختر قالی‌باف از طلا
عمر و جونت بی‌بلا دختر قالی‌باف
می‌بافی نقش گل و رودخانه و ماهی
یکیش سرخ و یکی بنفش و یکی حنایی
جای کرکیت جاش مانده به دست و پنجۀ تو
خونت خشک شده به کلنجت
کبک کوه می‌چرخه توی نقش فرشت
فقط به نفع سوداگران و تو دستت خالی
می‌بافی نقش عروس سوار اسب
شانه می‌زنی زلفش رو با سر کرکیت 

اشکهامان در گل قالی

آه برگرد
نگاه دختران معصوم
نگاه مادران معصوم
دستهای یاس مادران
دستهای یاس فرزندان
بافته گلهای قالی
اشکهامان در گل قالی
زیر پاهاتان
زیر کفشهاتان
آی قاف سر در گم
نشسته بر وحشی آهن
زیر کفشهاتان 
گل قالی
بافته ایم در بیگناهی
زیر کفشهاتان گل قالی

این گل های سرخ ...

مرحوم دکتر شریعتی می گوید : « ماد موازل میشن » که یک زنِ تیزهوش و خوش فکری است ، به عنوانِ خبرنگارِ اومانیته ، به خاورمیانه سفر کرده بود. در بازگشت از او پرسیدم که: چه برداشتی از این سفر دارید؟ در ضمنِ مشاهداتِ دقیقی که از یک سفرِ کوتاهش داشت از این قبیل که « من همیشه آرزو می‌کردم که یک قالی زیبا و ظریفِ ایرانی در اتاقم داشته باشم امّا وقتی کارگاه‌های قالیبافی را در ایران دیدم حتّی از تصوّر آنکه بر روی قالی ایرانی پا بگذارم تمام بدنم می ‌لَرزد. این گُل‌های سرخ و خوشرنگِ قالی‌های شما از سرخی گونه ‌های زردِ دختر بچّه‌ های معصوم رنگ می ‌گیرند . انگشت‌های ظریف و لاغرِ این اطفالِ غمگین و پَژمرده را در لا به‌ لای هر گِرهی می ‌بینم. این تعبیرِ رُمانتیک من نیست، متنِ شعری است که آن‌ها هنگامِ کار در آن دخمه ‌های تاریک و مرطوب می‌ خوانند»، و سپسِ متنِ سرودی را که قالیبا‌فان ایرانی با خود زمزمه می ‌کنند و او یادداشت کرده بود به فرانسه خواند و من که خود ایرانی ‌ام و بزرگ شدۀ شهر قالی و مدّعی آشنایی با توده ، شرمگین شدم که این زمزمه را بارها شنیده ‌ام و هرگز در اندیشۀ آن نبودم که ببینم چه می ‌گویند و این زن فرانسوی که فارسی هم نمی ‌داند ، در یک سفر سه روزه به ایران، تماماً آن را یادداشت کرده است.

---

 مجموعه آثار 4 ( بازگشت ) ، دکتر علی شریعتی ، انتشاراتِ الهام ، چاپ چهارم ، پاییز 1373 ، ص 297 ـ 298

---

برگرفته از وبلاگ خطه فریومد | فرومد

گل ها و اشک ها

یک روز صبحِ تابستان هم در حیاط از خواب افتاده بودم باید بلند می ­شدم و برای قالیبافی می ­رفتم . همینطور در حالِ خلسه بودم که احساس کردم نسیمِ خُنکی آمد و بر من وزید ، احساس خوشایندی به من دست داد ولی با خودم گفتم : چرا این نسیم فقط پاهایم را نوازش کرد و خُنکای آن بر بدنم نخورد ؟ تازه متوجّه شدم ، نسیم نبوده ، باران بوده است !  
وقتی برادرم هم تعطیل شد قرار شد او هم بیاید با ما کار کند ، پدر و مادرم با صاحبکار طیّ کردند که مزدِ من ، روزِ چهل ریال ( چهار تومان ) باشد و مُزدِ برادرم هر روز شصت ریال ( شش تومان ) .  
ما در قالیبافی با رنگها و ابزار و اصطلاحاتِ مختلف آشنا می­ شدیم ، سبز ، لاکی ، سُرمه­ ای ،نخودی ، تُخماشی / تخم ماشی ، ... نقشه ­خوانی ، گُلچین ، جاخود ، پیشرفت ، پیشامد ، تار ، پود ، سِپود ، تون ، القاج ، القاج ­کش ، آرا ، دارِ قالی ، پرداخت ، دَفَه ، قلّاب و ... .
در همین ایّام بود که من یک مداد رنگی « آبی روشن » داشتم و با آن نقّاشی می ­کشیدم ، بعد یک مداد رنگی « زرد » هم یافتم ، من دو رنگ داشتم و بهتر می ­توانستم نقّاشی بکشم ، به تجربه دریافتم که از ترکیبِ آن دو رنگ ، « رنگِ سبز » هم به دست می­ آید ، پس من با دو مداد رنگه ، سه رنگ داشتم . زرد و آبی را به هم می­ زدم ، سبز می ­شد . من در این سنّ و سال در زمستانها که برف می ­آید و روی کوههای خاکی یا قهوه ­ای می­ نشیند به یادِ آن دورانِ خودم می ­افتم ، احساس می ­کنم ، خـدا هم نقّـاشی می ­کند ، او « برفِ سفید » را بر روی این تپّه ­های « قهوه ­ای یا خاکی » می ­نشاند تا در بهار این تپّه­ ها « سبز » شود !
وقتی دستمان بُریده می ­شد ، مقداری پُرزِ قالی را آتش می­ زدیم و روی زخم می­ گذاشتیم و با آن پانسمان می کردیم .

دختر قالی سرخ

دخترک از شوق سرشار 
دخترک از عشق لبریز
همه ناز 
همه راز 
در هر نوازش باد می زند یک لبخند 
در دلش هست ، غوغای بهار 
دستش روی فرش سرخ 
می رقصد 
نخ آبی 
نخ سرخ
نخ نیلی 
نخ سبز
گره دیگر 
می زند گره دیگر 
نقش و تصویر گلی 
می شود روی قالی سرخ نقش 
انقریب به فرجام رسد 
قالی سرخ 
دخترک آشفته پریشان
آخرین دست نوازش
آخرین نگاه عاشق 
می بردندش فردا 
به بازار تماشا 
به فروش
همه درد 
همه شب 
دخترک تنها نشسته به غروب
بغض در راه گلو 
اشک در حلقه چشم 
آه .. باز من به یاد تو همه شوق 
همه شور 
همه عشق 
همه راز 

---

شعر از علی برادران راد

قالی باف

بر تار های دار
چشم دوخته اند
بچه های قالی باف
مشق شب
از یاد پنجه های هاشور خورده
پرواز میکند
شاید برای مروارید نگاهشان
تور می بافند

---

شعر از حمید رضا اقبال دوست

دختر قالی باف

دختر قالی باف گل های باغ آرزوهــــــــــــــایـش را
بر تار و پود قالی گره میزد و با خــــــــــــــــون دلی
که از انگشتانـــــــــــش جاری میشد آنرا رنــگ میزد
و هر از گاهــــــــی از پشت پنجــــــــــــره انتظار،
افقهــای  منتهی به دیــــــوار را به نظاره می نشست ...

---

شعر از علی شهلوی / وبلاگ خاطرات زرد

آواز زنان قالی باف ترکمن

در زمان های قدیم بافت فرش های بزرگ گاهی تا چند ماه طول می کشید و دختران و زنان جوان از بافتن آن و از اینکه تمام نمی شد، حوصله شان سر رفته، خسته می شدند. آنان برای بیان این خستگی در حین بافتن فرش، اشعار و آوازهایی را زمزمه می کردند که از این موضوع حکایت دارد:

آیاغ منگ بندی حالی
یوره گیم یاندی حالی
سنی کسم حالی
اوباده گسم حالی
ترجمه
پایم را بسته ای ای قالی
دلم را سوزانده ای قالی
کاش تو را زودتر تمام کنم قالی
در روستا گردش می کردم
اشعار زیر نیز از خسته شدن قالی باف از کار زیاد و در عین حال از علاقه آنان به حرفه قالی بافی حکایت می کند.
گوگرش گوگریب گوزدان گتمه یار
آغیر باسلیق ورسام دویبی یتمه یار
دوقما دوقیب چقدی منینگ بیزاریم
دوقیما سام یتمیارده قراریم
ترجمه
گل های قالی خلق می شوند و تمام شدنی نیست
با ضربه های سنگین هم کار به پیش نمی رود
از قالی بافی بیزار گشته ام
اگر نبافم قراری ندارم

---

زن ترکمن- موسی جرجانی (برگرفته از دایره المعارف ترکمن - بایراق)

دخترک قالی باف

دخترک قالی باف 

گل ها را 

محکمتر گره می‌زد به تار و پودِ «دار»

وقتی

به یاد دستی می‌افتاد

که چیده بود او را ...

---

شعری زیبا از کتاب «هیچ» که جایی اشغال نمی‌کند! از مجموعه شعرهای کوتاه خانم منوره السادات نمائی مرتضائی - نشر نیماژ از مجموعه پازل شعر امروز - 1392

دار قالی

من نام کوچک یک دار قالی ام 
امید مانده از یک خشکسالی ام 
تکلیفی یادگاراز تار و پود و کار
یک مشق پایدار از ذوالجلالی ام 
گل روی گل سوار زیباترین بهار 
یکبار شاهکار صد بار عالی ام 
ابریشم طلا جادو و کیمیا.
حلال تازه ای بر نونهالی ام 
با دست کودکان زیباترین شوم
درخاطراتشان من خردسالی ام 
برمن گره زنند تا واکنم گره 
درچشم خیسشان من نیک فالی ام 
هرچند چشمشان … هرچند عمرشان
باز هم بدستشان از خوش خیالی ام 
هر قدر کورتر این کودکان شدند
من چشمگیر تر در این حوالی ام 
بر من عطا شده دوران کودکی 
من قیمتی تر از عمر اهالی ام 
من دار قالی ام یک شعر ناگوار
هم قافیه شده با نان خالی ام

---

شعری زیبا از ایمان فخار